اسباب بازی نقش بزرگی در زندگی کودکان بازی می‌کند. کودکان ازطریق اسباب بازی، دنیای اطراف خود را می‌شناسند، مهارت‌ها را می‌آموزند و با درون خود و با دیگران ارتباط برقرار می‌کنند. حتی اگر اسباب بازی در اطراف کودک نباشد، این موجودات کوچک و کنجکاو راه‌هایی می‌یابند تا ازطریق آن‌ها، به بازی مشغول شوند و از دنیای اطراف‌شان بیشتر بدانند.
اسباب بازی برای بچه‌ها عمدتا نماد چیزهای جدی‌تر زندگی است. اسباب بازی به او کمک می‌کند تا برای نقش‌های آینده آماده شود و شرایط مختلف زندگی را برای خود شبیه‌سازی و بدین ترتیب برای مشکلات احتمالی چاره‌جویی کند. پس این اشیای ساده و بانمک نقش پررنگی در رشد فکری کودکان بازی می‌کنند. در ادامه با نقش اسباب بازی در رشد فکری کودک و اسباب بازی‌های مناسب کودکان پیش از آغاز دبستان آشنا می‌شویم.
نقش اسباب بازی در رشد فکری کودک
بازی کردن، اولین کلاس کودک محسوب می‌شود. او با تصور کردن سناریوهای مختلف در ذهن خود، بررسی و تجزیه و تحلیل می‌کند که شرایط مختلف چه راهکاری نیاز دارند. پس اسباب بازی آموزشی باید بتواند در کودک نگرش مثبت و سرگرم‌کننده ایجاد کند تا یادگیری برای او جذاب شود.
اسباب بازی‌های آموزشی تاثیرات زیر را بر کودک دارند:
- رشد خلاقیت و قوه تخیل: با اسباب‌بازی‌ها می‌توان به روش‌های مختلف بازی کرد و سناریوهای مختلفی تصور کرد. این موضوع قدرت خیالپردازی کودک را گسترش می‌دهد. خلاقیت بالا منجر به تفکر متفاوت و هوشمندتر می‌شود.
- آموزش پشتکار و پویایی: مغز کودک مانند اسفنج، هر اطلاعاتی از رخدادهای اطراف را جذب می‌کند. وقتی کودک می‌بیند برج لگوهای او فرو می‌ریزد یا کنترل ماشینش چطور می‌تواند مسیر حرکت ماشین کنترلی را تغییر دهد، کنجکاو می‌شود و می‌خواهد علم پشت این اتفاق را بفهمد. این کنجکاوی، اشتیاق زیادی برای کشف بیشتر به کودک می‌دهد.
- بهبود رشد حرکتی: بازی کردن و دیدن ابعاد مختلف حرکتی عروسک یا اسباب‌بازی، ارتباط چشم و دستان را به کودک یاد می‌دهد. اسباب بازی‌های کوچک که می‌توانند در دستان کودک قرار گیرند تا کارهای مختلفی روی آن‌ها انجام دهد، یا اسباب‌بازی‌های بزرگ به او کنترل فیزیکی را می‌آموزند.
- افزایش اعتماد به نفس: آزمون و خطا در بازی با اسباب‌بازی‌ها و یاد گرفتن نحوه بازی کردن با آن‌ها باعث ایجاد حس رضایت و اعتماد به نفس در کودکان می‌شود.
- بلوغ عاطفی، اجتماعی و زبانی: بازی با اسباب‌بازی‌ها باعث شکل‌دادن همبستگی، ساختن خاطرات خوش و ارتباط گرفتن با احساسات می‌شود. وابستگی بچه‌ها به اسباب‌بازی‌های‌شان در واقع می‌تواند آن‌ها را برای شکل دادن روابط سالم آموزش دهد. وقتی کودک بتواند دوره کودکی را با خاطرات خوش و دوست‌داشتنی به پایان برساند، قادر است به سلامت و بدون حسرت وارد دوره بزرگسالی شود.
چگونه کودکان را آماده مدرسه رفتن کنیم؟
با توجه به نکاتی که گفته شد، روشن است که انتخاب درست اسباب بازی برای کودک اهمیت بالایی دارد. علاوه بر این، جدا شدن از والدین و پا گذاشتن به محیطی غریبه برای چند ساعت طی روز، هم برای کودک و هم والدین او نگران‌کننده و استرس‌زا است. پس چگونه کودک را آماده‌ی ترک خانه و رفتن به مدرسه کنیم؟
بعضی بازی‌ها و فعالیت‌ها می‌توانند کودک را در این زمینه کمک کنند. در ادامه به برخی از این بازی‌ها اشاره می‌کنیم:
- خاله بازی: در خانه نقش معلم و دانش آموز بازی کنید! با پوشیدن لباس‌های مشاغل مختلف نیز می‌توانید به کودک خود آموزش دهید تا خودش لباس‌هایش را عوض کند. برگزاری یک پیک‌نیک خانوادگی هم به کودک آموزش می‌دهد که چگونه غذای خود را خارج از خانه بخورد یا بدون نگرانی به دستشویی برود.
- بازی «معلم میگه» یا Simon says: یک بازی که بچه‌ها نقش معلم و دانش‌آموزان را بازی می‌کنند. بچه‌ها به نوبت یک دستور می‌دهند و باید جمله خود را با «معلم میگه» شروع کنند تا دیگران آن را اجرا کنند، در غیر این صورت، می‌بازد.
- شرکت در کلاس ورزشی: ژیمناستیک، کاراته یا ورزش‌های رزمی کمک می‌کنند تا کودکان مهارت‌های هماهنگی اعضای بدن، تعادل و تمرکز داشتن را بیاموزند. از دیگر مهارت‌های تقویتی ورزش، هماهنگی دست و چشم است که به کودکان در خواندن و نوشتن کمک می‌کند. شنا هم می‌تواند تاب‌آوری کودک را برای سپری کردن ساعاتی در مدرسه افزایش بدهد.
- ثبت‌نام در کلاس‌های آموزشی: شرکت در کلاس‌های آموزشی مختلف همچون برنامه نویسی، آشپزی، نقاشی یا سفالگری و عروسک سازی به کودک کمک می‌کنند تا مستقل بودن و صبر را تمرین کرده، قدرت حل مسئله پیدا کنند و توانایی حرکتی خود را بهبود دهند. گوش دادن به دستورات و راهنمایی‌های مربی هم در مدرسه به کمک کودک می‌آید.
- پارک رفتن: بازی‌هایی که توانایی‌های ارتباطی کودک را به کار بگیرند، به او در مدرسه و دوستیابی کمک می‌کنند.
چه اسباب بازی هایی کودکان را آماده مدرسه رفتن می‌کنند؟
هر چه اسباب بازی برای کودک جذاب‌تر باشد، زمان بیشتری را با آن سپری می‌کند و به این ترتیب، بیشتر هم می‌آموزد. اسباب بازی های آموزشی می‌توانند شامل هر چیزی شوند که کودک را با دنیای پیرامون خود و شرایط مختلف آشنا می‌کند و در عین حال، خسته‌کننده نیست. از لوازم آشپزخانه و جعبه کمک‌های اولیه و میکروسکوپ و تخته وایت بورد گرفته تا پازل و کتاب رنگ آمیزی و برچسب و حتی پوسترهای رنگی رنگی. هدف این است که کودک پیش از ترک خانه، آمادگی جسمی و فکری بیشتری برای مواجه شدن با شرایط متنوع و متفاوت پیدا کند و بتواند چاره‌جویی کند. در ادامه به انواع اسباب‌بازی‌هایی اشاره می‌کنیم که کودکان را آماده مدرسه رفتن می‌کنند:
اسباب بازی‌های مونته سوری
مونته سوری به سبک اسباب بازی‌هایی گفته می‌شود که کودک را تشویق به تجربه کردن می‌کنند. شکل این اسباب بازی‌هایی را می‌توان تغییر داد و فرم نهایی خاصی برای به نتیجه رسیدن ندارند. برای مثال بلوک‌های خانه سازی که طرح نهایی مشخصی ندارند، در این دسته‌بندی قرار می‌گیرند. این نوع اسباب بازی‌ها به رشد حرکتی و تقویت حس خلاقیت کودک کمک می‌کنند.
اسباب بازی‌های موسیقایی
اسباب بازی‌هایی که حاوی اصوات و موسیقی هستند، به کودکان مهارت گوش دادن فعال و تمرکز و خودآگاهی را می‌آموزند. این اسباب بازی‌ها می‌توانند شامل آموزش حروف الفبا و اعداد نیز باشند تا آشنایی بیشتری برای کودک پیش از مدرسه رفتن ایجاد کنند.
عروسک و فیگور
عروسک به بهبود مهارت حرکتی و خلاقیت کودک کمک می‌کند. مجسمه یا فیگور شخصیت‌های مختلف یا حیوان و ابزار و وقایع طبیعی مانند آتشفشان هم به کودک در مورد جهان اطرافش می‌آموزند.
ساز موسیقی
موسیقی ابعاد مغز را گسترش می‌دهد. یادگیری یک ساز هم می‌تواند به رشد بهره هوشی و حافظه کودکان پیش از رفتن به مدرسه کمک کند. بدین ترتیب، تحصیل هم برای کودکان ساده‌تر می‌شود.
فلش کارت آموزشی
کارت‌های حاوی تصویر به کودک کمک می‌کنند تا در مورد جهان اطرافش، تاریخ و جغرافیا و... کنجکاو شود و بیاموزد.
سازه بلوکی
اسباب‌بازی‌های ساختنی مانند لگو یا خانه‌بازی به بهبود مهارت‌های حرکتی کودک برای نگه‌داشتن مداد و کار کردن بهتر با دست و انگشتان کمک می‌کنند.
دوچرخه و اسکوتر
بنا به اعلام موسسه خیریه دوچرخه‌سواری ساسترنس، پیاده رفتن یا دوچرخه سواری به سمت مدرسه، به کودک کمک می‌کنند تا هشیارتر عمل کند. به‌علاوه، اسباب‌بازی‌های متحرک به بهبود مهارت‌های حرکتی و کنترل کودک کمک می‌کنند.
اسباب بازی ریاضی
شمارش و جمع و تفریق می‌تواند پیش از دبستان هم به کودک آموزش داده شود. این بازی‌ها برای کودکان جذاب است و می‌تواند در زمان مدرسه رفتن هم به یادگیری سریع‌تر آن‌ها کمک کند.
اسباب بازی بادی
چنین اسباب بازی‌هایی به تقویت مهارت‌های حرکتی و هماهنگی مغز و بدن کمک می‌کنند. همچنین کودک با تمرین وضعیت‌های مختلف بدن، درست نشستن را تمرین می‌کند.
خمیر بازی
بازی با خمیر، شن، گِل یا رنگ به کودک کمک می‌کند تا درکنار سرگرم شدن، هماهنگی چشم و دست، به‌کارگیری عقل منطقی و مهارت‌های حرکتی را تمرین کند. پس هر چه کثیف‌تر، بهتر!
کتاب
نشستن و گوش دادن معمولا برای بچه‌ها سخت است؛ پس با ایجاد زمان‌هایی مخصوص داستان تعریف کردن یا کتاب خواندن برای بچه‌ها، به آن‌ها کمک کنید تا به این نوع زمان گذراندن عادت کنند. کتاب‌های تصویری هم منجر به بهبود قوه تخیل کودک می‌شوند.
بازی رومیزی
از مزیت‌های بازی‌هایی مثل منچ، جِنگا، لیوان چینی یا بازی با کارت و بازی‌های معمایی رومیزی می‌توان به تقویت قدرت حل مسئله، پیروی از دستورات و به‌کارگیری قدرت عقلانی و تخیل و بهبود مهارت‌های حرکتی اشاره کرد.
اسباب بازی هنری یا کاردستی
آشنا شدن با ساخت کاردستی و استفاده از لوازم مربوط به آن، بعدا در مدرسه به کمک کودک می‌آیند. استفاده از لوازم نقاشی، قیچی، چسب و مداد رنگی باعث تقویت قدرت تخیل و بهبود مهارت هماهنگی دست و ذهن می‌شوند.
لوازم بازی نرم
بازی با این نوع اسباب‌بازی‌ها که در پارک‌ها هم دیده می‌شوند، به کودکان مهارت ارتباط برقرار کردن، آگاهی از احساسات دیگران و تنظیم رفتار و احساسات را می‌آموزند.
اسباب‌بازی‌های زمین بازی
اسباب‌بازی‌هایی مانند تاب و سرسره درکنار آموزش مهارت ارتباط گرفتن با دیگران و همدردی، به کودکان مهارت هماهنگ کردن و کنترل عضلات بدن را می‌آموزند.
توپ
تحقیقات علمی نشان می‌دهد که تنها ۳۰ دقیقه توپ بازی با کودکان دیگر می‌تواند قدرت ذهنی و حافظه کودک را تقویت کند.
بازی ویدئویی تحرکی
رقصیدن به کودک کمک می‌کند تا شناخت خود از فواصل را افزایش دهد. کودک با دنبال کردن حرکات رقص می‌آموزد که درمورد فضای اطراف خودش آگاهی دقیق‌تری کسب کند و این موضوع در فضای شلوغ مدرسه همراه با بدو بدوهای بسیار، به کمک او می‌آید.
بازی‌های موبایلی خلاقیتی
بازی‌های خلاقیتی مانند بازی‌هایی که دارای یک سری قطعه هستند و نیاز است کودک طبق الگوی رسم‌شده، قطعه‌ها را کنار هم بچیند تا شکل به‌خصوصی پیدا کنند، مهارت ذهنی و حرکتی کودک را تقویت می‌کنند.