نقش کلیدی اسباب بازی‌ها در رشد کودک، توسعه ذهن و تقویت مهارت‌ها

بازی کردن و تحرک داشتن دو ستون مهم سلامت جسم و روان کودکان‌اند. کودک شما از دل بازی، تخیّل و جنب و جوش به قلمرو خیال و داستان‌های هیجان‌انگیزش وارد می‌شود. اسباب بازی‌ها در این مسیر همراهان همیشگی کودک‌اند که هم نقش پررنگی در توسعه‌ی مهارت‌های مختلف و رشد ذهن کودک دارند و هم لحظات شیرین و سرشار از شادی برای کودک به ارمغان می‌آورند. بازی کردن حل مسئله را به کودک می‌آموزد، او را در سفر خلاقیت و داستان‌پردازی همراهی می‌کند، دست‌ها، انگشتان و چشم‌هایشان را قوی‌تر می‌کند و دنیایی از احتمالات و اتفاقات هیجان‌انگیز را پیش‌رویش می‌گشاید. در این نوشتار قصد داریم تا به‌طور جامع به تاثیرات اسباب بازی‌ها بر مغز و جسم کودک بپردازیم و آثار مثبت آن را بررسی کنیم.

تاثیرات اسباب بازی بر کودکان از ماه‌های اول

دوستان پولیشی و موزیکال نوزادان از همان روزهای اول در تقویت انواع مهارت‌های کودک موثر هستند. اگرچه حواس پنج‌گانه نوزادان هنوز چندان پیشرفته نیستند اما آن‌ها در تلاش‌اند تا اطلاعات مختلف را از محیط به دست بیاورند و نسبت به همه‌چیز کنجکاو هستند.

• اسباب بازی‌های موزیکال به تقویت شنوایی کودک کمک کرده و توجه نوزاد را به خود جلب می‌کند.

• رنگ‌های درخشان، براق و پررنگ عروسک‌ها بینایی نوزادان را تقویت کرده و آن‌ها را به وجد می‌آورد.

• عروسک‌های موزیکال و متحرک، خردسالان را به راه رفتن، سینه‌خیز رفتن و حرکت تشویق می‌کنند.

• جغجغه‌ها و دندانگیرها به تقویت مهارت دستورزی و یادگیری مهارت‌های حرکتی ظریف کمک می‌کند.

• عروسک‌های نرم پولیشی به ارضای حس عاطفی و نیاز کودک به در آغوش کشیده‌شدن می‌انجامد.

به جز این مدل اسباب بازی‌ها، محصولات جذاب دیگری هستند که به تقویت انواع توانمندی‌ها و مهارت‌های نوزادان و خردسالان کمک کرده و برایشان مفید هستند. برای بررسی دقیق اسباب بازی‌های مختلف و اطلاع از نکات مهم خرید اسباب بازی برای نوزادان حتما مقاله‌ی کامل ما در مورد نقش اسباب بازی‌های سیسمونی را از دست ندهید.

تقویت هوش حرکتی و جسم کودک را فراموش نکنید!

هنگام خرید اسباب بازی، کتاب و بازی فکری همیشه اولین توجه والدین به است که آن محصول در تقویت حل مسئله و IQ کودک تاثیرگذار باشد، درحالی‌که مهارت‌های جسمانی و هوش حرکتی کودک در بیشتر مواقع نادیده گرفته می‌شود. کودکی که بتواند به‌راحتی بدود، بپرد و جنب و جوش داشته باشد نه تنها بدنی سلامت و جسمی سالم خواهد داشت، بلکه در تعامل با دوستان و هم‌سالانش موفق‌تر بوده و در مجموع اعتماد به‌نفس بیشتری نیز خواهد داشت. تشک‌های بازی، وسایل ورزشی مثل توپ‌ و دروازه فوتبال، بولینگ و اسکوتر و دوچرخه از جمله محصولات پرهیجان و جذاب ورزشی‌اند.

انتخاب بهترین اسباب بازی‌ها برای کودکان آیپد!

کودکان آیپد (ipad kid) یا کودکان تبلتی عبارتی است که به خردسالان و کودکانی اطلاق می‌شود که به‌جای بازی با اسباب بازی‌های مختلف و سرگرم شدن با عروسک‌ها، مدام با آیپد، تبلت و گوشی‌های هوشمند بازی می‌کنند. همه ما می‌دانیم که این پدیده چقدر مضر است و چه تاثیراتی بدی بر خلاقیت و توسعه‌ی مغز کودک دارد. پیش از این در یک مقاله جامع تاثیرات محصولات هوشمند را بر خردسالان و کودکان با تکیه بر مقالات علمی بررسی کرده‌ایم؛ توصیه می‌کنیم حتما این مقاله را مطالعه کنید.

اگرچه تبلت، گوشی و پلی استیشن راه‌حل‌های سریع و موثری هستند و خیلی وقت‌ها مادرها و پدرها را از لجبازی کودکانشان نجات می‌دهند اما تاثیرات مخرب و منفی بازی کردن مداوم با این وسایل جبران‌ناپذیر است. اغلب کودکان 3 تا 7 سال که هنوز درگیر مقررات و تکالیف مدرسه نشده‌اند و وقت فراغت بیشتری دارند، به اسباب بازی‌های دیجیتال رو می‌آورند که بسیار خطرناک است. در این سن مغز کودکان بیشترین آمادگی برای یادگیری مفاهیم مختلف را دارد، همچنین یادگیری مفاهیم پایه و مهارت‌های اجتماعی ابتدایی برای ورود به مدرسه و جامعه برای کودک در این سنین ضروری است.

اسباب بازی‌ها در دوران خردسالی باید به تقویت انواع مهارت‌های ذهنی، حل مسئله، هوش درون فردی، تفکر منطقی و هوش هیجانی کودک را تقویت نماید. محصولات آموزشی و بازی‌های فکری، لگو و پازل‌هایی که قطعات ریز ندارند، وسایل بازی ورزشی و اسباب بازی‌هایی که خلاقیت را تقویت می‌کنند، بهترین گزینه‌هایند.

اسباب بازی آموزشی مناسب برای کودکان پیش دبستانی

پیش از 7 سالگی هم کودکان در مرحله‌ای هستند که ظرفیت‌های ذهنی و یادگیری فوق‌العاده‌ای دارند و هم یادگیری مفاهیم اولیه در این سن به یادگیری موضوعات درسی در آینده به آن‌ها کمک خواهد کرد. از این رو، بسیاری از والدین تمایل دارند تا به کودک آموزش دهند تا کار برای دوران مدرسه کمی ساده‌تر شود. اگر دوست دارید بدانید که هر اسباب بازی چگونه بر ابعاد مختلفی آموزشی تاثیر دارد، حتما مقاله " بهترین اسباب بازی فکری برای تقویت حافظه و توجه در پیش دبستانی" را مشاهده کنید.

پازل‌های فومی، پلاستیکی و هرگونه ابزار آموزش الفبا و اعداد برای این دوران مناسب هستند. به کمک این پازل‌های مفهومی می‌توانید کودک را به یادگیری تشویق کنید. البته برخی محصولات موزیکال و صوتی هم وجود دارند که فلش کارت‌های آموزشی به همراه داشته و یا با موسیقی و آهنگ الفبا، رنگ و اعداد را آموزش می‌دهند. این اسباب بازی‌های مفید آموزشی هم برخواندن و نوشتن و هم بر مهارت گوش دادن فعال تاثیر می‌گذارند. کیت‌های ساختنی آموزشی، بردگیم‌های ساده و وایت بردهای مغناطیسی نیز برای آموزش مفاهیم پایه‌ای بسیار عالی هستند.

چرا کودکان به بازی‌های تقلیدی و نقش آفرینی علاقه نشان می‌دهند؟

از گام‌های آغازین کودک تا اولین کلماتی که بر زبان می‌آورد همه نشان از تقلید او از والدینش دارد. هنگام بازی کودک ناخودآگاه تلاش می‌کند تا آنچه در رفتار اطرافیان خود، به ویژه والدینش دیده را مجددا تکرار کند و به‌ عبارتی خود را با آن قالب identify می‌کند. بازی‌های نقش آفرینی به کودک کمک می‌کند تا موقعیت‌های مختلف احساسی، مثل ترس، خشم،شادی و هیجان را برای خود بازسازی کند.

خاله بازی، معلم بازی و دکتر بازی از جمله شناخته‌شده‌ترین بازی‌های نقش آفرینی هستند که کودک در آن یاد می‌گیرد، موقعیت‌هایی مشابه با واقعیت را برای خود بسازد و تمرین کند. این تمرین به او تعامل با دیگر کودکان و افراد را آموزش می‌دهد و کودک را برای موقعیت‌های اجتماعی واقعی در آینده آماده می‌کند، مثل مراجعه به فروشگاه، حرف زدن با آموزگار و تعامل با دوستان و عزیزان!

همه‌ی والدین نگران ریاضی کودکان‌اند...

تقریبا تمام والدین در مورد یادگیری ریاضی و هندسه نگران هستند زیرا می‌دانند که این دو علم پایه‌ی مهارت‌های مختلف از جمله مهارت‌های مهندسی در آینده خواهند بود، لذا تلاش می‌کنند تا کودکان را هرچه بیشتر با بازی و ریاضی آشنا کنند. از سوی دیگر سخت بودن ریاضیات در دوران مدرسه و همچنین تاثیر آن در امتحاناتی مثل کنکور، موجب شده تا بازی‌های که حالت بازی و ریاضی و آشنایی با هندسه دارند بسیار موردتوجه قرار بگیرند.

اسباب بازی‌های و محصولات آموزشی کودک را از سنین پایین با ریاضی و مفاهیم جذاب آشنا می‌کنند که موجب می‌شود تا در سنین بالاتر دل‌زده نشوند و همچنان نسبت به ریاضی شوق داشته ‌باشند. می‌توانید از مهارت‌های ساده مثل شمارش، شناخت اعداد و اشکال هندسی شروع کرده و کم‌کم به عمل‌های ساده جمع و تفریق برسید. توجه داشته‌باشید که در این مسیر به کودک اجازه دهید تا آهسته و آرام آموزش ببیند ذهن او را با هیچ چیزی انباشه نکنید. به جز محصولات آموزشی، حتی لگو و ساختنی‌ها نیز مهارت‌های ریاضی کودکان را تقویت می‌کنند.

تخیل و ذهن کودک را محدود نکنید

دنیای بازی و سرگرمی دقیقا همان فضایی است که بدون قضاوت و قانون به کودک اجازه می‌دهد که تخیل کند و هرچه که دوست دارد را بسازد. اسباب بازی و انواع وسایل بازی ابزارهایی هستند که کودک برای ورود به جهان خیال همراه خود می‌برد، پس انتخاب هوشمندانه اسباب بازی‌های مناسب می‌توانید کودک را در مسیر رشد خلاقیت و عواطف مختلفش همراهی کند. عروسک‌هایی که با الهام از کاراکترهای انیمیشن و فیلم‌های سینمایی ابرقهرمانی ساخته می‌شوند، اولین دوستان کودکان در دنیای خیالی‌شان هستند. بچه‌ها دوست دارند تا وارد داستان ابرقهرمانان خود شوند و آن را دوباره روایت کنند و خودشان قهرمان قصه بشوند. به همین خاطر است که شخصیت‌هایی مثل مردعنکبوتی، لاک پشت‌های نینجا، آنا و السا و .... بسیار محبوب‌اند.

همین‌که دنیای خیال به کودکان امکان نقش آفرینی و خلق شخصیت‌های جدید را می‌دهد، یعنی آن‌ها اعتمادبه‌نفس لازم برای هرکاری را کم‌کم پیدا می‌کنند. هیجان تجربه‌ی نقش‌های جدید از مادر بودن تا معلمی و دکتری با اسباب بازی‌های جذاب و خاص به کودک اجازه می‌دهد که موقعیت‌های مختلف و احساسات گوناگون را تجربه کند و برای زندگی واقعی آماده شود. همچنین بازی کردن در دنیای خیال‌انگیز کودکانه، به فرزندان شما اجازه‌ی خلق مفاهیم جدید را می‌دهد و این تمرین در طولانی‌مدت یعنی رشد تدریجی خلاقیت و مهارت‌های ذهنی کودک از دل بازی‌های جذاب کودکانه. برای این‌که بدانید هر اسباب بازی چطور بر خلاقیت کودکان تاثیر می‌گذارد حتما مقاله‌ی تقویت قوه‌ی تخیل را مطالعه کنید.

اسباب بازی‌ها و مهارت‌های اجتماعی و عاطفی کودکان

توسعه شناخت اجتماعی و عاطفی برای ذهن کودک بسیار مهم است. کودکان باید بتوانند احساسات مختلف را شناخته و در مواقع لازم واکنش بدهند. این شناخت از خود به کودک کمک می‌کند تا به‌راحتی با دیگران تعامل کرده و احساسات و نظرات خود را به اشتراک بگذارد. این مهارت مهم و ضروری ابتدا در بازی‌های کودکانه مشاهده می‌شود. کودکان زمانی که با هم‌سالان خود بازی می‌کنند، مفاهیم بسیار مهمی همچون همدلی، به اشتراک گذاشتن، کمک کردن و دلسوزی را یاد می‌گیرند. در کنار تقویت اعتمادبه‌نفس و مهارت‌های کودک، بازی با همسالان کمک می‌کند تا تعارضات و مشکلات احتمالی را هم حل کرده و کودک حل مسئله، تعامل مسالمت آمیز، کنترل خشم، صبوری و همدلی را یاد بگیرند.

با اسباب بازی‌های کودکان را راحت‌تر آموزش دهید

از خردسالی تا نوجوانی، والدین تلاش می‌کنند تا مفاهیم مختلف، چه درسی و چه اخلاقی و ارتباطی را به کودکانشان آموزش دهند اما بهترین و موثرترین راه چیست؟ واضح است بازی و اسباب بازی ! کودکان زمانی که مفهومی را در قالب بازی و سرگرمی بیاموزند آن را همه‌جانبه فرا می‌گیرند، از یاد نمی‌برند و با تمام حواس و عواطف خود آن را تجربه می‌کنند. این وضعیت 360 درجه باعث می‌شود تا کودک هیچ‌وقت، مفهوم موردنظر را از خاطر نبرد. برای مثال اگر می‌خواهید به کودک آموزش دهید که در پارک و پیاده‌روی از شما دور نشود، بهترین راه این است که یک فضا به شکل پارک بسازید و با اسباب بازی‌ها، همان صحنه را بازی کنید.

از طرف دیگر محصولاتی مثل پازل، ساختنی، لگو و دیگر محصولات آموزشی در آموزش مفاهیم درسی نیز مفیدند. این سبک آموزش برخلاف مدارس، اجبار و استرسی همراه ندارد و به‌ همین خاطر است که کودک در آسودگی و با لذت تمام همه‌چیز را فرا می‌گیرد. ارتقای یادگیری و کمک به آموزش کودکان با اسباب بازی یک تکنیک خلاقانه و موثر در رشد کودکان است.

تقویت مهارت‌های گفتاری، عاملی تاثیرگذار در تربیت خردسالان

در عصر دیجیتال که کودکان کمتر با یکدیگر و هم‌سالان خود تعامل دارند و بیشتر به فعالیت‌های انفرادی گرایش داشته و مشغول هستند، تقویت مهارت‌های زبانی و گفتاری بسیار حائز اهمیت است تا کودکان بتوانند راحت و درست صحبت کنند. از سوی دیگر برخی والدین دغدغه‌ی آموزش زبان دوم و یادگیری زبان انگلیسی را دارند و اسباب بازی‌های موزیکال و سخنگو در این مسیر می‌توانند بسیار موثر و کمک‌کننده باشند. به جز اسباب بازی‌های خاص، فلش‌کارت‌های آموزشی و عروسک‌های سخنگو، خود والدین نیز می‌توانند با همراهی کودکشان، او را در یادگیری هرچه سریع‌تر زبان مادر و زبان دوم تشویق کنند.

سخن پایانی

بازی کردن زبان کودک و پل مهم ارتباطی او با دنیای اطرافش است. کودکان به ‌کمک بازی کردن و اسباب بازی‌هایشان بخش مهمی از جهان خود را درک می‌کنند و می‌شناسند. این روزها، اسباب بازی‌های کودکان ابزارهای مهم تربیتی هستند که می‌توانند به والدین در آموزش مهارت‌ها مختلفی اجتماعی و فرد و شکل‌گیری شخصیت و احساسات کودک کمک کنند. تاثیرات عمیق اسباب بازی‌ها دیگر بر ما پوشیده نیست و می‌دانیم که یک انتخاب هوشمندانه و درست تا چه اندازه می‌تواند بر مغز و عواطف کودک تاثیر بگذارد. به همین خاطر انتخاب مسئولانه اسباب بازی وظیفه‌ی ماست تا با هدیه کردن محصول ایمن، باکیفیت و مفید، آینده‌ی کودک را در مسیری درست هدایت کنیم.

سوالات متداول